Wykopaliska archeologiczne prowadzone w latach 1947–1979 na obszarze górującego nad doliną Odry Wzgórza Zamkowego w Szczecinie dostarczyły wielu źródeł do badań nad dziejami zasiedlenia i zabudowy tego miejsca. W kilkunastu wykopach archeologicznych odkryto relikty osadnictwa z wczesnej epoki żelaza, średniowiecza i czasów nowożytnych. Duża ich część bezpośrednio wiązała się z powstaniem i funkcjonowaniem zamku. Wraz z niezbyt licznymi dokumentami pisanymi są one podstawą do poznania najstarszych dziejów siedziby książęcej w Szczecinie. Odkrycia archeologiczne z późniejszego okresu są także znakomitym uzupełnieniem źródeł historycznych, wzbogacającym naszą wiedzę o te aspekty kultury mieszkańców szczecińskiego zamku, które są pomijane w przekazach pisanych.
Dziejami zamku od dawna byli zainteresowani historycy. Na przełomie XIX i XX wieku opracowywał je konserwator zabytków pomorskich Hugo Lemcke, który prowadził obserwacje przy licznych w tym czasie przebudowach i remontach obiektu. Szczegółowe analizy architektoniczne były prowadzone od 1956 roku (Antoni Kąsinowski, Stefan Kwilecki, Janusz Nekanda-Trepka) w związku z przystąpieniem do odbudowy zamku zniszczonego wskutek nalotów pod koniec drugiej wojny światowej. Badaniem początków i przemian kształtu zamku zajmowali się także historycy sztuki (Zofia Krzymuska-Fafius, Henryka Dziurla, Krystyna Kroman, Zbigniew Radacki).
Pierwsze wykopaliska na Wzgórzu Zamkowym podjęto przy okazji wydobycia sarkofagów książęcych z krypty odkrytej wkrótce po zakończeniu drugiej wojny światowej. Okazało się wówczas, że na terenie zamku są zachowane relikty dawnych konstrukcji murowanych oraz osadnictwa wczesnośredniowiecznego. Prowadzono je w różnych miejscach od 1947 roku do końca lat siedemdziesiątych. Z ramienia Kierownictwa Badań nad Początkami Państwa Polskiego badaniami kierował Tadeusz Wieczorowski, pierwszy kustosz zbiorów archeologicznych w ówczesnym Muzeum Miejskim w Szczecinie i jednocześnie delegat Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie. Od 1954 roku ten sam badacz kontynuował prace wykopaliskowe już jako kierownik utworzonej do badań nad dziejami Szczecina Pracowni Archeologicznej Instytutu Historii Kultury Materialnej Polskiej Akademii Nauk. W latach 1967–1968 badania podjęła także utworzona w Szczecinie Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska PP Pracownie Konserwacji Zabytków, którą kierował Eugeniusz Cnotliwy.
Publikacja monografii „Archeologia Zamku Książąt Pomorskich w Szczecinie” przygotowanej przez Eugeniusza Cnotliwego stwarza znakomitą okazję do prezentacji różnych aspektów życia i kultury materialnej mieszkańców szczecińskiego zamku na podstawie wykopalisk. Asortyment przedmiotów wydobytych z nawarstwień kulturowych, reliktów konstrukcji drewnianych i murowanych oraz z grobów jest zróżnicowany. Obejmuje zarówno przybory i narzędzia codziennego użytku, jak i wyroby luksusowe, które odkrywane są zdecydowanie rzadziej, choćby z powodu większej dbałości właścicieli o rzeczy cenne oraz mniejszego rozpowszechnienia wśród osób mieszkających na zamku, związanych z obsługą księcia i jego rezydencji.