Zabytki według chronologii

Zabytki według surowca

1575 AD – 1637 AD

Początek tego okresu wyznacza rozpoczęcie przez księcia Jana Fryderyka w 1575 roku gruntownej przebudowy zamku w stylu renesansowym. Powiększono wówczas obszar zabudowy od strony zachodniej. Wyburzono starsze obiekty (kościół zamkowy, kamienny dom oraz budynki z salą rycerską i kancelarią książęcą). W ich miejscu powstało wówczas reprezentacyjne skrzydło północne mieszczące apartamenty rodziny książęcej, kaplicę św. Ottona, z kryptą grzebalną. Wzniesiono wówczas także skrzydło zachodnie mieszczące w piwnicach stajnię, parter zajmowały pomieszczenia dla służby, a na piętrze znajdowały się komnaty gościnne.

Nieco później, około 1616 roku, za księcia Filipa II wzniesiono skrzydło muzealne (obecnie zwane menniczym), usytuowane jeszcze bardziej na zachód od skrzydła zachodniego. Jego parter zajmowała wozownia i zbrojownia, a piętro gabinet książęcy i książęce zbiory sztuki.

Zbiór wielowarstwowych, wieloczęściowych podeszew skórzanych Przykłady form o zaokrąglonych noskach oraz piętach i mocno zaakcentowanych przewężeniach w podbiciu. Wyroby te świadczą o wysokich umiejętnościach zamkowych szewców w zakresie znajomości właściwości skóry, technik konstrukcyjnych i szycia. Wszystkie zostały znalezione we wnętrzu studni-latryny funkcjonującej na dziedzińcu zamkowym.
Podeszwa skórzana Podeszwa bucika dziecięcego. Ma charakterystyczny kształt – łagodne linie podkroju, zaokrąglony nosek oraz piętę i bardzo mocne przewężenie w śródstopiu. Składała się z czterech warstw skóry i niewielkiego obcasa złożonego z kilku warstw skóry, przymocowanego drewnianymi szpilkami. Zewnętrzna, przednia część podeszwy jest zdobiona ornamentem nacinanych, krzyżujących się linii rozmieszczonym po obu stronach osi zaznaczonej linią prostą. Podeszwa, znaleziona w zamkowej latrynie, może pochodzić z okresu od połowy XVI do połowy XVII wieku.
Podeszwa skórzana Jedna część podeszwy wielowarstwowej, najpewniej wewnętrzna. Należy do form z zaokrąglonym noskiem oraz piętą i niezbyt mocnym wcięciem w śródstopiu. Była zaopatrzona w obcas mocowany drewnianymi szpilkami, po których pozostały nieregularnie usytuowane otwory. Może być częścią spodu obuwia damskiego lub męskiego, najpewniej z niską cholewką zapinaną z przodu na klamerkę bądź wiązaną na ozdobną kokardę. Podeszwę można datować na okres od połowy XVI do połowy XVII wieku.
Podeszwa skórzana Wielowarstwowa podeszwa z zaokrąglonym noskiem i niewielką zaokrągloną piętą. W śródstopiu jest mocno przewężona. Wszystkie warstwy podeszwy połączone tzw. pasem obuwniczym w ten sposób, że z boku nie były widoczne poszczególne warstwy skóry. Niewielki obcas, także złożony z kilku warstw, przymocowany za pomocą metalowego ćwieka. Podeszwa może być częścią obuwia męskiego lub damskiego. Pochodzi najpewniej z XVII wieku.
Przedmiot drewniany Przedmiot drewniany w postaci dwustronnie profilowanego, długiego, płaskiego elementu. Nie jest znane dokładne przeznaczenie tego zabytku. Często w praktyce badań archeologicznych spotykamy się z zabytkami nie dość, że częściowo zniszczonymi, to jeszcze będącymi fragmentami większych, bardziej złożonych całości, trudnych do rozpoznania i określenia funkcjonalnego. Niewykluczone jest, że to część składowa jakiegoś mebla, na przykład ławy, część oparcia krzesła czy fotela.
Szklanica Fragment dolnej części szklanicy typu fletowatego, który charakteryzuje się wysoką, prostą czasza przechodząca w okrągłą, wklęsłą stopkę. Wykonano ją z bezbarwnego szkła. Powierzchnię pokrywa delikatna warstewka opalizującej patyny. Została ozdobiona prostą taśmą szklaną. Flety, gdzie taśmy szklane są karbowane, datuje się na XVII wiek.
Szklanica Niewielki fragment szklanicy typu fletowatego. Była to wysoka, smukła szklanica o kształcie cylindrycznym zdobiona nalepioną cieniutką nitką delikatnie poprzecznie karbowaną. Najstarsze okazy tego typu naczyń są znane z Czech już z końca XIII wieku, a przede wszystkim z XIV i XV stulecia. Obecność szklanic fletowatych odnotowano w inwentarzu wyposażenia zamku szczecińskiego w 1603 roku.
Szklanica Fragment ścianki wielobocznej szklanicy typu fletowatego. Wykonano ją ze przezroczystego, jasnoseledynowego szkła z widocznymi pęcherzykami gazowymi. Środkową część korpusu ozdobiono dookolnie przylepionymi taśmami szklanymi karbowanymi szczypcami. Pierwsze szklanice wieloboczne pojawiły się w Hesji w 1. połowie XVI wieku. Szybko rozpowszechniły się w krajach nadreńskich i dotarły do Górnej Saksonii. W XVII wieku były typowym składnikiem zastawy stołowej. Zostały uwiecznione na wielu renesansowych obrazach, na przykład na słynnym autoportrecie Rembrandta z Saskią z 1636 roku.
Szklanica Fragment dolnej części szklanicy typu fletowatego. Naczynia tego typu charakteryzowały się wysoką, wysmukłą czaszą osadzoną na szerokiej, kolistej stopce. Opisywany fragment ma kształt cylindryczny i wklęsłą stopkę. Szklanica została wykonana ze szkła przezroczystego. Nie wiadomo, czy był to egzemplarz zdobiony. Pochodzi z XVII wieku.
Naczynie szklane Niewielki fragment stopki naczynia o wklęsłym dnie (może szklanicy typu fletowatego?) z zielonkawego, nieprzezroczystego szkła. Od spodu widoczny ślad oderwania przylepiaka (przylepiak to ślad po oderwaniu „piszczeli” – długiej rury służącej do wydmuchiwania – od wytwarzanego przedmiotu ze szkła).
Buteleczka szklana Należy do typu buteleczek wielobocznych z jednym bokiem wydłużonym, z krótką szyjką i wychylonym wylewem. Została wykonana z zielonego szkła zawierającego pęcherzyki gazowe. Służyła najprawdopodobniej do przechowywania lekarstw lub pachnideł. Znaleziona w zamkowej latrynie użytkowanej od XVI do XVIII wieku.
Buteleczka szklana Ma kształt czworoboczny, w przekroju poprzecznym kwadratowy, krótką szyjkę, krawędź wylewu jest wychylona na zewnątrz. Dno jest wklęsłe ze śladem oderwania przylepiaka. Do jej wyrobu użyto seledynowego szkła zawierającego pęcherzyki gazowe (świadczące o niskim poziomie technologicznym wytwórcy szkła). Należy do grupy niewielkich buteleczek służących do przechowywania lekarstw lub pachnideł. Okazy tego typu są powszechnie znane od połowy XVI wieku, choć prawdopodobnie wytwarzano je już wcześniej, na co wskazują znaleziska z Drezna, z obiektów datowanych nawet na 1. połowę XIII wieku. Szczecińską buteleczkę można datować najwcześniej na schyłek XVI lub 1. połowę XVII stulecia.
Buteleczka szklana Należy do typu buteleczek wielobocznych, a ściśle – ośmiobocznych, z jednym bokiem wydłużonym, z wysoką szyjką i zgrubiałym wylewem. Została wykonana z zielonego szkła zawierającego pęcherzyki gazowe. Służyła najprawdopodobniej do przechowywania lekarstw lub pachnideł. Zastosowanie obydwu tych kategorii nie było niegdyś rozróżniane. Ich wytwarzanie i sprzedaż odbywały się w tych samych miejscach, dzisiaj zwanych aptekami – najbliższa zamkowi mieściła się w tym czasie u zbiegu obecnych ulic Grodzkiej i Szewskiej. Ta buteleczka została znaleziona w zamkowej latrynie użytkowanej od XVI do XVIII wieku.
Butla szklana Mocno zniszczona butla do wódki z jasnoseledynowego szkła. Zachował się jedynie czworoboczny korpus bogato zdobiony dekoracją malarską i napisami w języku niemieckim. Butlę opatrzono też datą 1615 i monogramem malarza (?). Treść malowideł i wypisanych sentencji jest niezwykle frywolna, oddająca atmosferę spotkań przy kieliszku, stanowiąca doskonałą ilustrację obyczajowości dworskiej. Jej szczególna wartość polega na tym, że przekazuje sporo informacji na temat strojów mieszkańców północnej części Europy. Przedstawione na butli ubiory nawiązują do niemieckich i holenderskich z 2. połowy XVI i początków XVII wieku.
Szklanica Fragment ośmiobocznej szklanicy typu fletowatego. Stopka nie zachowała się. Naczynie wykonano z przezroczystego, jasnoseledynowego szkła z widocznymi pęcherzykami gazowymi. Środkową część korpusu ozdobiono dookolnie przylepionymi taśmami szklanymi karbowanymi szczypcami. Pierwsze szklanice wieloboczne pojawiły się w Hesji w 1. połowie XVI wieku. Szybko rozpowszechniły się w krajach nadreńskich i dotarły do Górnej Saksonii. W XVII wieku były typowym składnikiem zastawy stołowej. Zostały uwiecznione na wielu renesansowych obrazach, na przykład na słynnym autoportrecie Rembrandta z Saskią z 1636 roku.
Szklanica Fragment szklanicy typu fletowatego z utrąconą stopką. Wykonano ją z przezroczystego, seledynowego szkła, w którym widać drobne pęcherzyki gazowe. Korpus ozdobiono przylepioną dookolnie taśmą szklaną karbowaną szczypcami. Wieloboczne szklanice fletowate są typowym składnikiem zastawy stołowej w XVII wieku. Przypuszcza się, że pochodzą z Hesji, skąd rozprzestrzeniły się w krajach nadreńskich, Górnej Saksonii, na Pomorzu Zachodnim. Na szczecińskim zamku znaleziono kilkaset ułamków tych naczyń.
Szklanica Fragment korpusu wielobocznej szklanicy typu fletowatego. Jest to wysmukłe, wysokie naczynie – typowy składnik renesansowej zastawy stołowej. Wykonano je ze szkła seledynowego, przezroczystego. W ściance są widoczne bardzo drobne pęcherzyki gazowe. Na teren Pomorza Zachodniego naczynia te dotarły przez Górną Saksonię z terenu prawdopodobnie Hesji, gdzie występują już na początku XVI wieku. Masowo występują w XVII wieku. W szczecińskim zamku znaleziono kilkaset ułamków tych szklanic.
Szklanica Bogato zdobiona szklanica o formie cylindrycznej, nieznacznie wybrzuszonej, z dnem wklęsłym ze śladem przylepiaka (ślad oderwania rury, za pomocą której wydmuchiwano przedmiot), z dolepioną profilowaną stopką dekorowaną białymi punktami. Zastała ozdobiona dwoma tarczami herbowymi. Pierwszą z nich, należącą do książąt pomorskich, podtrzymują fantazyjnie ubrane postacie; drugą, wiążącą się z elektorami saskimi, wieńczą hełmy z pióropuszami. Na szklanicy widnieją też napisy: data „ANNO 1618” i wypisana dużymi literami tytulatura pary książęcej – księcia Franciszka I i jego żony Zofii, córki elektora saskiego Krystiana. Szklanica pełniła funkcję wilkomu, tj. naczynia służącego do spełniania toastów przy szczególnych wydarzeniach. Tą okazją wydają się w tym przypadku uroczystości związane z objęciem władzy w Szczecinie przez Franciszka I, co miało miejsce właśnie w 1618 roku.
Wyrób kamienny Kolejny element kamiennej attyki. W fazie renesansowej zamek zyskał bogaty wystrój kamieniarski, w tym bardzo charakterystyczne attyki (czyli zwieńczenie dachu). Na zdjęciu widać fragment innego typu woluty pozyskany podczas odgruzowywania zamku po zniszczeniach wojennych, wykonany z piaskowca.
Rzeźba kamienna Niewielki fragment rzeźby kamiennej przedstawiający głowę mężczyzny z zaczesanymi do tyłu krótkimi włosami, sumiastym wąsem i niewielką bródką. Został znaleziony w latrynie przy skrzydle zachodnim zamku, ale przypuszcza się, że mógł stanowić element renesansowego wystroju rzeźbiarskiego południowego skrzydła. Wydaje się, że nieznany z imienia twórca rzeźby mógł działać w warsztacie Philipsa Brandina z Meklemburgii.
Kapitel kolumny Jednym z najstarszych stosowanych w architekturze elementów podpierających konstrukcje kamienne i ceglane była kolumna. Składała się z trzech zasadniczych członów: bazy, trzonu i głowicy (kapitelu). Prezentowana głowica kolumny lub filara w górnej części ma postać prostopadłościanu, w części środkowej przechodzącego klinowo od czworo- do ośmioboku. Od dołu jest oparta na ośmiobocznej rolkowej plincie (płytce). Została wykonana z wapienia muszlowatego, którego złoża znajdują się na szwedzkiej wyspie Gotlandia. Znaleziona w skrzydle menniczym zamku.
Element kamiennej attyki Podczas przebudowy w okresie renesansu zamek książęcy zyskał bogaty wystrój kamieniarski, w tym obramienia okien, detale portali oraz identyczne kamienne attyki złożone z wolut i sterczyn. Attyka była elementem architektonicznym znajdującym się w górnej części budynku. Mogła mieć postać ścianki, balustrady lub rzędu tzw. sterczyn osłaniających powierzchnię dachu. Oprócz funkcji reprezentacyjnej attyka pełniła też funkcję użytkową – zapobiegała rozprzestrzenianiu się ognia. Podczas odgruzowywania zamku po zniszczeniach wojennych znaleziono fragment renesansowej woluty wykonanej z piaskowca.
Naczynie ceramiczne – garnek z uchem Zgodnie z powszechnym rozumieniem garnki ceramiczne służyły do przygotowywania i przechowywania pokarmów. Tego typu naczynia, jak prezentowane powyżej, należały do podstawowego wyposażenia kuchni od końca XVI do początków XVIII wieku. Były produkowane na Pomorzu, w lokalnych warsztatach garncarskich. Naczynie wykonano z wypalonej gliny. Powierzchnię wewnętrzną pokryto żółtym szkliwem zapobiegającym wsiąkaniu płynów w czerep. Rozchylenie krawędzi otworu umożliwiało nakrywanie naczynia obwiązywaną wokół tkaniną.
Naczynie ceramiczne – garnek Lokalny wyrób pomorski, forma charakterystyczna w wyposażeniu kuchni w XVII wieku. Służył do gotowania i przechowywania produktów żywnościowych. Wykonany z gliny o dużej zawartości żelaza, dzięki czemu podczas wypału w piecu garncarskim zyskał specyficzną czerwonawą barwę. Jego wnętrze oraz część zewnętrzną przy wylewie pokryto żółtym szkliwem. Pierwotnie garnek miał taśmowate ucho umożliwiające przenoszenie.
Naczynie ceramiczne – garnek Baniasty, przysadzisty garnek z krótką szyjką i jednym taśmowatym uchem umieszczonym pod wylewem. Jak większość tego typu naczyń ma wyraźny wrąb pod krawędzią wylewu. Od strony wewnętrznej jest pokryty brązowym szkliwem, którego ślady znajdują się także miejscami po stronie zewnętrznej naczynia. Jedynym zdobieniem są dookolne żłobki na brzuścu i szyjce. Tego typu naczynia wytwarzano lokalnie bardzo długo – od końca XVI do początków XVIII wieku.
Naczynie ceramiczne – flasza Wykonana ze specyficznego typu ceramiki, jakim jest kamionka, charakteryzująca się dużą twardością, niską porowatością i bardzo małą przesiąkliwością czerepu. Po stronie zewnętrznej naczynie jest pokryte brązową polewą solną i ozdobione dookolnymi żłobkami. Tego typu wyroby służyły do przechowywania i transportu płynów. Prezentowana flasza powstała najpewniej w warsztacie we Frankfurcie nad Odrą w XVI lub XVII wieku.
Naczynie ceramiczne – flasza Naczynie wykonano z kamionki, ceramiki charakteryzującej się bardzo dobrymi parametrami – znaczną twardością i niską przesiąkliwością. Powierzchnia zewnętrzna jest pokryta brązowym szkliwem. Cechą charakterystyczną flasz są dwa poziome ucha umieszczone w górnej partii brzuśca. Naczynia tego typu służące do przechowywania i transportu płynów były użytkowane w 2. połowie XVI – 1. połowie XVII wieku.
Naczynie ceramiczne – dzban Kamionkowy dzban pokryty ciemnobrązowym szkliwem jest bogato i efektownie zdobiony motywami plastycznymi pokrywającymi całą powierzchnię zewnętrzną, ułożonymi strefowo. W części dolnej są to ukośne pasma żłobkowane, w środkowej koliste medaliony wypełnione motywem koszykowatym, a w części górnej niewielkie rozety odciśnięte za pomocą stempla. Dodatkowym, bardzo charakterystycznym elementem zdobniczym są białe kamyki (skalenie) umieszczone w strefach środkowej i górnej, uwypuklające motywy zdobnicze. Ich obecność wskazuje na miejsce produkcji w łużyckich warsztatach garncarskich w Mużakowie i Trzebielu, gdzie były produkowane od końca XVI do połowy XVII wieku. Pierwotnie dzban był zaopatrzony zapewne w cynową pokrywę umocowaną na uchu.
Naczynie ceramiczne – trójnóżek-rondel Prezentowany rondel wyróżnia wysokość nóżek i dwukolorowe – żółte i zielone szkliwienie powierzchni zewnętrznej. Wnętrze naczynia jest żółte. Uważa się, że naczynia tego typu służyły do sporządzania naparów i były ustawiane bezpośrednio w palenisku. Użytkowano je w XVII wieku.
Naczynie ceramiczne – trójnóżek Kształtem przypomina współczesną patelnię i tak też jest niekiedy określane. Naczynie zaopatrzone w trzy nóżki umożliwiające wstawienie bezpośrednio do ognia i zapewniające stabilność. Przenoszenie ułatwiał drewniany uchwyt wsuwany w rurkowaty otwór widoczny przy ściance. Uważa się, że płaskie trójnóżki służyły do pieczenia i smażenia. Obie strony – wewnętrzna i zewnętrzna – oraz nóżki są pokryte żółtym szkliwem. Patelnie tego typu wytwarzano na Pomorzu od końca XVI przez cały XVII wiek.
Naczynie ceramiczne – misa Niewielki egzemplarz wykonany z delikatnej glinki, z efektownym uchwytem w kształcie stylizowanego liścia oraz poziomym, modelowanym uchem umieszczonym po przeciwnej stronie. Brzeg naczynia jest zaopatrzony w ozdobną karbowaną listwę. Wnętrze pokryto jednobarwnym, żółtawym szkliwem. Jest to niewielkie naczynie stołowe lokalnego pochodzenia, wykonane najpewniej w 1. połowie XVII wieku.
Naczynie ceramiczne – misa Naczynie to służyło najpewniej do spożywania posiłków. Zostało wykonane z gliny żelazistej wypalonej na kolor czerwony. Powierzchnię wewnętrzną ozdobiono naprzemiennie czerwoną i żółtą polewą dającą efekt rozchylonych płatków kwiatu. Brzeg naczynia jest skierowany pionowo ku górze i od zewnątrz ozdobiony karbowaną, zabarwioną na czerwono listwą. Misę zaopatrzono w jedno pionowe, taśmowate ucho. Jest to wyrób pomorski powstały u schyłku XVI lub w pierwszej połowie XVII wieku.
Naczynie ceramiczne Niewielkie płytkie naczynie zaopatrzone w jedno poziome uszko. Wykonane z jasnej glinki, pokryte od strony wewnętrznej białą polewą, zdobione za pomocą delikatnych czarnych motywów. Jest to lokalny wyrób pomorski z XVI–XVII wieku.
Naczynie ceramiczne – miska Niewielka miseczka z gliny wypalonej na jasny kolor, pokryta obustronnie białym szkliwem. Ścianka wewnętrzna zdobiona dookolnymi brązowymi pasmami. Na dnie jest widoczna zielona dekoracja – motyw trójliści? Pierwotnie miseczka była zaopatrzona w jedno taśmowate ucho, po którym zachował się mały fragment.
Naczynie ceramiczne – talerz Głęboki talerz o dużej średnicy wykonano z gliny o dużej zawartości żelaza, która podczas wypału w wysokiej temperaturze nabiera czerwonej barwy. Jego wnętrze jest pokryte wielobarwnym, malowanym ornamentem zawierającym motywy geometryczne w postaci dookolnych linii i pionowych kresek oraz stylizowane motywy roślinne. Zastosowano kolory: żółty, czerwony i zielony. Jest to najpewniej wyrób miejscowych garncarzy okresu nowożytnego.
Kafel płytowy Fragment płyty kafla przedstawiający męskie popiersie z obfitą brodą, w bogatym renesansowym stroju. Fragmentaryczność zachowania nie pozwala jednoznacznie stwierdzić, czy jest to jeden z kafli z wizerunkami władców, jakie znajdowały na piecach wykonanych za czasów Barnima XI, czy to już element nowego wystroju z czasów Jana Fryderyka. Kafel jest pokryty zielonym szkliwem.
Kafel płytowy Kafle płytowe stanowią bardziej rozwiniętą formę najstarszych kafli garnkowych czy miskowych. Charakteryzują się skróconym kołnierzem i wyraźną dużą płytą z przodu. Piece skonstruowane z okazów płytowych były nie tylko urządzeniem grzewczym, lecz także ważnym elementem wystroju wnętrz mieszkalnych. Fragment prezentowanej płyty kafla przedstawia męskie popiersie w bogatym renesansowym stroju. Pokryty jest zielonym szkliwem.
 
Wróć do widoku kategorii